Μετά από δεκαετίες σχεδιασμού και οικοδόμησης πόλεων με βάση την κινητικότητα που επικεντρωνόταν στα αυτοκίνητα, οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων και οι υποστηρικτές διεκδικούν εκ νέου την πόλη θέτοντας τις ανάγκες των ανθρώπων στο επίκεντρο των αποφάσεων σχεδιασμού. Εκεί αναδύεται η έννοια της πόλης των ‘15 λεπτών’. Πρόκειται για ένα μοντέλο αποκεντρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού, πλαισιωμένο από μια σειρά γειτονιών των ‘5 λεπτών’, στις οποίες κάθε τοπική γειτονιά καλύπτει μόνη της όλες τις ανάγκες και τις κοινωνικές λειτουργίες της ζωής, της εργασίας και του παιχνιδιού.
Σε έναν κόσμο όπου οι πόλεις έχουν μακροπρόθεσμους στόχους να αυξήσουν το περπάτημα και την ποδηλασία για να βελτιώσουν την αστική ζωή και να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα, η πόλη των ‘15 λεπτών’ και η γειτονιά των ‘5 λεπτών’ είναι ένα πλαίσιο για να γίνουν οι πόλεις πιο συμπεριληπτικές και δίκαιες.
Θέλουμε να δούμε αυτές τις αλλαγές να υλοποιούνται και σε όλη την Ελλάδα. Η Αθήνα έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε μια πόλη των ‘15 λεπτών’, επειδή ο κοινωνικός της ιστός έχει ήδη θέσει τα θεμέλια γι’ αυτήν την αλλαγή. Όταν μελετάμε το αστικό πλέγμα της πόλης της Αθήνας, παρατηρούμε ένα ενδιαφέρον και επαναλαμβανόμενο μοτίβο σε ολόκληρη την έκταση της αστικής εξάπλωσης που στηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της πόλης : την παρουσία της πλατείας.
Πλατεία είναι η ελληνική λέξη που προσδιορίζει έναν ελεύθερο χώρο αναψυχής. Είναι εκεί όπου οι άνθρωποι συγκεντρώνονται για να δουλέψουν, να μετακινηθούν, να παίξουν, να κοινωνικοποιηθούν και να φάνε σε ταβέρνες ή να πιουν έναν καφέ. Συχνά, η πλατεία είναι τοποθετημένη γύρω από μια εκκλησία και λειτουργεί ως σημείο συνάντησης ανθρώπων που έρχονται για να προσκυνήσουν και να γιορτάσουν. Σχεδόν κάθε ελληνική γειτονιά έχει την πλατεία της και κάθε πλατεία αντικατοπτρίζει τη μοναδική πολιτιστική και κοινωνική πτυχή κάθε γειτονιάς.
Η πλατεία μπορεί να συνδεθεί με την πολεοδομική έννοια της ευτοπίας. Αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα ως πολεοδομικός όρος από τον Σκωτσέζο πολυμαθή Patrick Geddes, η ευτοπία συνιστά την ιδανική πόλη όπου ‘λαός, δουλειά και τόπος’ ενσωματώνονται απόλυτα στον κοινωνικό ιστό και την ψυχοσύνθεση των Ελλήνων – είναι η ελληνική ευτοπία.
Για να προσθέσουμε σε αυτό, οι περισσότερες από τις αθηναϊκές γειτονιές έχουν ήδη χτιστεί γύρω από την ιδέα μιας πόλης των ‘15 λεπτών’. Αυτό που θέλουμε να δούμε είναι αυτό να προωθείται περαιτέρω στην ελληνική νομοθετική πολιτική με:
- περιορισμό των εγκαταστάσεων του σχεδιασμού των μεταφορών, ώστε να υπάρχει περισσότερος χώρος για ποδηλασία και περπάτημα που με τη σειρά τους, θα μειώσουν την κατανάλωση καυσίμου και θα βελτιώσουν την ευημερία
- αύξηση της αστικής ποικιλομορφίας ώστε να συμπεριληφθούν επαρκή είδη κατοικιών, ώστε η στέγαση να είναι ευρύτερα προσιτή
- ανάπτυξη περισσότερων χώρων πρασίνου όπου οι άνθρωποι μπορούν να συναντηθούν και να επωφεληθούν από την επαφή με τη φύση
- μείωση των στρεσογόνων παραγόντων στις πόλεις, όπως ο περιττός χρόνος μετακίνησης και η κυκλοφοριακή συμφόρηση.
Η Αθήνα μεγάλωσε, μετατοπίστηκε και επεκτάθηκε στο πέρασμα των αιώνων. Αυτό που είναι κρίσιμο τώρα είναι να μετασχηματιστεί σε μια πόλη που θέτει τις αστικές ανάγκες των πολιτών της στο επίκεντρο.